İzmir‘in doğallığından bir şey kaybetmeyen bakir ilçesi Karaburun, nergis kokan sokakları, üç tarafını çeviren Ege Denizi’nin esintisi, şehirleşmeye direnen güler yüzlü insanları, zeytini, zeytinyağı, enginarı ve sakin yaşantısıyla büyük şehirlerde yaşayanların öykündüğü bir bölge.
Adını üzerinde yer aldığı yarımadadan alan Karaburun, yolunun virajlı oluşundan dolayı uzun yıllar sınırlı bir ziyaretçinin uğrak noktasıydı. Urla’dan Karaburun ilçe merkezine ulaşan yolun duble yol kalitesine yükseltilmesi ve viraj sayısının azalmasıyla birlikte önümüzdeki dönemlerde Karaburun’a olan ilginin artacağı kesin.

Karaburun tarihi

Karaburun’un ilk yerleşim yeri olarak ne zaman seçildiği konusunda net bir bilgi yok. Kalkolitik Çağ’dan bu yana insan yaşamının olduğu tahmin edilen Karaburun Yarımadası’nda gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda Tunç Devrine uzanan buluntular, bölge tarihine ışık tutuyor. Karaburun’un bilinen en eski adı ise Mimas.

Homeros’un ünlü eseri Odesa’da Rüzgarlı Mimas olarak geçen Mimas Dağı, günümüzde Bozdağ olarak adlandırılan nokta. Mitolojik tanrılarla savaşan devlerin başında yer alan ve Zeus’u çok zorlayan Mimas’ın üzerine erimiş, çelik ve bakır dökülerek öldürüldüğü ve bir daha uyanmamak üzere gömüldüğü yer de Bozdağ.

Yarımada’nın yıl boyunca rüzgar alması, tarih boyunca rüzgardan yararlanmak için yel değirmenleri yapılması ve günümüzde birçok rüzgar enerji santralinin kurulmuş olması akıllara Rüzgarlı Mimas’ı getiriyor.

Mitolojik öykülerde Karaburun

Mitolojiden tanıdığımız, bir su birikintisinde yansımasını gördükten sonra kendisine aşık olan Narcissos‘un, yemeden içmeden kesilip olduğu yerde eriyip nergis çiçeğine dönüştüğü yer de Karaburun’da. Günümüzde kendini aşırı sevmek olarak ifade edilen narsizm de bu kelimeden türemiş. Mis kokulu nergis çiçeği dünyada yalnızca Karaburun Yarımadası’nda yetişen bir bitki.



Mimas’tan sonra Stelar ya da Stylarius, Capo Calaberno, Ahurlu ya da Ahırlı ve Karaburun isimleriyle anılan ilçeden Kitab-ı Bahriye’sinde bahseden 16. yüzyılın ünlü denizcilerinden Piri Reis, Yarımada kıyıları hakkında detaylı bilgi veriyor. 17. yüzyılın ikinci yarısında Karaburun’u ziyaret eden Evliya Çelebi bölgede bir cami, bir hamam ve 7 dükkan ile zeytinlik ve bağlardan söz ediyor.
Bölgede MÖ 3 binli yıllardan itibaren varlık gösteren Hititlerin ardından sırası ile Yunanlar, Persler, Romalılar, Bizanslıların egemenliği görülüyor. 1086-1095 yılları arasında Çaka Bey ile Türklerin yönetimine giren Karaburun kısa bir süre sonra yeniden Bizans egemenliği ile yönetilmeye başladı. Beylikler döneminde Aydınoğulları, sonrasında da Osmanlı yönetimine giren Karaburun’un Birinci Dünya Savaşı ardından Yunan işgaline uğradığı dönem hatırlarda.

Karaburun isminin Caleberno’dan (Kaleberno) bozularak geldiğini söyleyenlerin yanında coğrafi bir tanım olarak doğrudan kara ve burun kelimelerinden oluştuğunu söyleyen görüşler de bulunuyor.

Karaburun nerede

Ege Bölgesi’nin batı kıyılarında, Ege Denizi içlerine uzanan, genellikle Urla Yarımadası olarak adlandırılan bölgenin kuzeybatısında konumlanan Karaburun’un doğusunda Urla, güneyinde ise Çeşme bulunuyor.

İzmir kent merkezinden 104 km mesafedeki Karaburun’un batısında, 15 deniz mili mesafesinde Yunanistan’ın Sakız Adası, kuzeyinde Midilli adasının Plomari kasabası ve kuzey doğusunda ise Foça yer alıyor. Karaburun Yarımadası’nın doğu ve kuzey kıyıları İzmir Körfezi’nin giriş bölümünü oluşturduğundan Körfez’e giriş yapan her türlü aracın ilk uğrak noktası Karaburun oluyor.

İzmir’in en az nüfuslu ilçesi

17 Eylül 1922’de Yunan işgalinin bertaraf edilmesinin ardından yerli Rumların da bölgeyi terk etmesiyle birlikte nüfusu yıllar içinde giderek azalan Karaburun, 9 bin 812 kişiyle (2017) İzmir’in en az nüfuslu ilçesi unvanına sahip.

Engebeli bir coğrafyaya sahip olması, tarım arazilerinin yetersizliği, ulaşım imkanlarının kısıtlılığı ve iş olanağının bulunmaması nedeniyle genç nüfusun kente göç etmeyi tercih ettiği Karaburun’un yerleşik nüfusunun yaş ortalaması da bir hayli fazla.

Karaburun Gezilecek Yerler

1. Karaburun merkez

Karaburun ilçe merkezi, Anadolu’da mecburiyet caddesi olarak tarif edilen yerleri andırsa da yine de vakit geçirilecek birkaç kafe ve restoran var. Daha çok resmi dairelerin sıralandığı ilçe merkezi engebeli arazi nedeniyle bol yokuşlu ve kademeli bir görünüme sahip.

2. Karaburun İskele

Küçücük ilçenin özellikle yaz aylarında hareketlenen merkezi İskele tarafı. Küçük bir balıkçı barınağını saran cadde boyunca kafe ve balık restoranları konukları ağırlıyor. Sezonda balığa çıkan balıkçıların kullandığı iskelede sabahın erken saatlerinde mezat yapılıyor. Amatör balıkçıların avladığı balıklar da yine burada satışa sunuluyor. Karaburun gezilecek yerler arasında en popüler noktalardan olan İskele, yaz aylarında tatilcilerin gelmesiyle tıklım tıklım.

3. Mordoğan, İzmir

Büyükşehir yasasından önce Karaburun’a bağlı tek belde olan Mordoğan, yeni yasayla ilçe merkezine mahalle olarak bağlandı. İsmini muhteşem gün doğumundan alan bu mahalle ilçe merkezine 20 km uzaklıkta. İzmir’e daha yakın olması, ulaşımın Karaburun’a nazaran kolaylığı ve düzlük bir bölgede kurulu oluşu İzmirli tatilcilerin Mordoğan’ı tercih etmesinde en önemli neden.
Yazlık evlerin çoğunlukta olduğu Mordoğan, yaz aylarında tatilci akınına uğruyor. Balık lokantaları, kafeler ve sahil şeridi boyunca keyifle vakit geçirilecek mekanlar Mordoğan’ı tercih edenlerin gözdesi. Karaburun merkeze göre çok daha hareketli olan Mordoğan’da birbirinden güzel plaj ve koylar da mevcut. Merkezdeki Kocakum Plajı, Çatalkaya, Ayıbalığı, Ardıç plajları deniz tutkunları için ideal. Ayıbalığı bölgesinde Akdeniz foku üreme alanları ve mağaralar bulunuyor.

4. Sarpıncık Feneri

İzmir Körfezi’ne giriş yapan bölgede Karaburun’un ucunda yer alan Sarpıncık Feneri, hüzünlü ve etkileyici bir görselliğe sahip. Doğası ve manzarasıyla huzurlu bir köy olan Sarpıncık’ın uç noktasındaki fener güneş enerjisiyle çalışıyor. Fener, deniz seviyesinden 97 metre yükseklikte, körfeze giriş ve çıkış yapan gemilere yol gösteriyor.

Sarpıncık Feneri’nin bulunduğu burundan karşıya bakınca Midilli Adası, sağ tarafa bakıldığında ise Foça görünüyor. 12 metrelik beyaz kulesi, bahçe içerisindeki fener eviyle film sahnesini anımsatan bu güzellik, şehir yaşamından ne kadar uzakta olduğumu anladığım yerlerden biri olmuştu benim için. 12 mil mesafeden görülebilen fener, 1938’den beri hizmet veriyor.

5. Dilek Pınarı (Narcissos)

Yunan mitolojisinin en etkileyici hikayelerinden biri olan Narcissos’un izini taşıyan yer, Mordoğan’a 3 km uzaklıkta. Sudaki yansımasına baktığında kendine aşık olan ve yemeden içmeden kesilerek eriyip nergis çiçeğine dönüşen Narcissos’un bu olayı yaşadığı yer olduğuna inanılan Dilek Pınarı‘nda küçük bir su kaynağı, havuz ve dilek bağlanan ağaçlar bulunuyor.

6. Müesser Aktaş Etnoğrafya Müzesi ve Tarih Evi

Ev Hanımı Müesser Aktaş’ın 20 yılda biriktirdiği, kendi deyimi ile yorgun eserlerin tamamının halkla buluştuğu Müesser Aktaş Etnografya Müzesi ve Tarih Evi, Eski Mordoğan Köyü İlkokulu binasında 2012 yılından beri ziyarete açık. Mordoğan halkı, esnaf ve belediyenin desteğiyle düzenlenen müzede Yarımada’nın tarihi geçmişini simgeleyen objeler sergileniyor.

7. Kaynarpınar

Karaburun ile Mordoğan arasındaki İnecik köyünün iskelesi (deniz kıyısındaki bölgesi) olan Kaynarpınar, küçücük sahili ile kalabalıktan uzaklaşmak isteyenlerin huzurla soluklanabileceği bir yer. Bakkalı, tüpçüsü, balık lokantası, fırını ve köy evleriyle gündelik yaşamın kesintisiz devam ettiği Kaynarpınar’da biri iskele önünde biri de tepe ardında olmak üzere 2 ayrı denize girilecek yer var.

8. Saip

Muhteşem bir manzaraya sahip kır kahvesi ile Karaburun’a gelenlerin uğradığı Saip, ilçe merkezine 3 km uzaklıkta. Taş evlerin sıralandığı köy merkezi ana yoldan yukarıda, yüksek bir kesimde kurulu. Burası çevreyi keşfetmek için kuş bakışı manzarasıyla da biliniyor. Köyün deniz bölümünde ise Olcabük Plajı yer alıyor.

9. Sazak

Karaburun Yarımadası’nın batısında, Sakız Adası’nı gören bir manzaraya sahip olan Sazak köyü, terk edilen ve yaşamın olmadığı bir yer. 1923 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan Mübadele Antlaşması ile köyde yaşayanların tamamı Sakız Adası’na göç etmek zorunda kalmış. Köy halkının ayrılmasından sonra bu köye yerleşen kimse olmamış. Hayalet görünümündeki köye araçla ulaşım yok. Sarpıncık’ı geçtikten sonra solda kalan köye 15-20 dakikalık yürüyüşle ulaşılıyor.

Karaburun köyleri

İzmir’in en az nüfuslu ilçesinde yaşam ağırlıklı olarak köylerde geçiyor. Yaş ortalamasının yüksek olduğu köylerde yaşayanlar tarım ve hayvancılıkla geçiniyor. Tarih boyunca denizden saldırılara açık bir konumda bulunan ilçedeki tüm köyler deniz seviyesinden yükseğe ve uzak noktalara kurulmuş.
Yüzölçümü olarak çok geniş bir alanda, dağınık olarak kurulan köylerin nüfusu çok az. Köyler arası ulaşım imkanları ise çok sınırlı. Yarımada’nın doğusunda Urla ile ilçe merkezi arasında ulaşım çok daha kolay. Ancak Yarımada’nın Sakız Adası’nı gören batı kısmı daha çok terk edilmiş yerleşimler ve bir gidiş bir geliş standardı bozuk bir yola sahip. Arabayla gezmeyi ve keşfetmeyi sevenlerin Yarımada’nın batısında, zaman derdi olmadan keşfe çıkmalarını öneriyorum.

Denize yakın olan köylerde balıkçılık geleneği devam ederken diğer köylerde zeytin, zeytinyağı, nergis, sümbül, enginar üretimi ile arıcılık ve küçükbaş hayvancılık yapılıyor.

Karaburun’un köyleri: Ambarseki, Bozköy, Eğlenhoca, Hasseki, İnecik, Kösedere, Küçükbahçe, Mordoğan, Parlak, Saip, Salman, Sarpıncık, Tepeboz, Yaylaköy.

Kösedere, İnecik, Eğlenhoca ve Saip mutlaka uğrayacağınız köyler arasında olsun. Kösedere köyünün camisi tam fotoğraflık.

Karaburun plajları

Karaburun, her ne kadar 3 tarafı denizle çevrili bir yarımada olsa da burası tam anlamıyla bir deniz-kum-güneş merkezi değil. Yarımada’nın birçok noktasında kum plaj bulmak imkansıza yakın. Çoğu nokta taşlık ya da kayalık. Özellikle dalış sporuyla ilgilenenlerin tercih ettiği Karaburun plajları, tertemiz denizi ile deniz canlılarının da yaşam alanı. Akdeniz foku başta olmak üzere nesli tükenen birçok canlı Karaburun Yarımadası çevresinde yaşıyor.

İlçe merkezindeki en popüler plajlar Mimoza, İncirlikoy ve Bodrum. Bodrum Plajı tesis ve rahatlık açısından ideal. Kösedere köyünün sahilindeki Boyabağı Koyu, benim en çok keyif aldığım yerlerden olmuştu. Taşlık bir sahili olan koy, kalabalıktan uzak deniz keyfi için tercih edilebilir. Kaynarpınar, Dolungaz Koyu, Badembükü, Mordoğan’daki Kocakum Plajı, Çatalkaya, Ayıbalığı, ve Ardıç plajları da gidilebilecek yerler arasında.

Karaburun’dan ne alınır

Karaburun denildiğinde aklınıza doğal üretilen meyve ve sebzeler ile yerel halkın daha çok kendi tüketimi için hazırladığı ev yapımı ürünler gelmeli. Sadece Yarımada’da yetişen enginar, hurma zeytin, zeytinyağı, Sultaniye üzümü, nar, badem, pekmez ve mevsiminde nergis çiçeği alabilecekleriniz arasında.

Karaburun’a has kopanisti peyniri en ilginç lezzetlerden. Yapılış tam 40 gün süren bu peynir adını Yunanca ezilmiş, dövülmüş anlamındaki kelimeden almış. Keçi sütünden elde edilen lor peynirinin 20 gün boyunca her gün yoğrularak dinlenmeye bırakılması, bu süreçte acıması ve kokmasının ardından ilk aşaması hazırlanan peynir bu aşamadan sonra 20 gün de tuzla yoğrularak kavanozlara dolduruluyor. Kavanozun üst kısmına zeytinyağı koyulduktan sonra 2-3 ay buzdolabında saklanıp yemeye hazır hale geliyor. Yağlı ve acı oluşu nedeniyle her damak tadına uymayan bu peyniri bulmak da zor. Bölgenin eskileri ‘Kopanisti balıkların, bir de sarhoş alıkların peyniridir’ diye bir söz kullanıyormuş.

Yine dünyada yalnızca bu bölgede yetişen hurma zeytinini de anlatmam gerek. Bölgenin coğrafi yapısı nedeniyle sabah serinliğinin çiği, denizden esen poyraz ve keşişleme rüzgarlarının birleşmesi bölgedeki zeytin ağaçlarında ‘olea pome’ mantarını meydana getiriyor. Zeytini fermante eden ve acısını alan bu mantarın etkisiyle hurma zeytin denilen zeytin oluşuyor. Dalından koparıldığında tuzsuz ve yoğun yağlı bir görünümde olan bu zeytini hiçbir ekstra işleme gerek duymadan direkt olarak yemek mümkün. Tamamen endemik bir tür olan hurma zeytini doğanın bölgeye armağanı.

Karaburun’a nasıl gidilir

Karaburun, İzmir şehir merkezinden 104 km uzaklıkta. İzmir-Çeşme Otoyolu’nun Karaburun çıkışından sonra devlet yolunu kullanarak toplamda yaklaşık 2 saat gibi bir sürede ilçe merkezine kadar ulaşılabiliyor.

Özel aracı olmayanlar için İzmir Otogarı ve Üçkuyular Semt Garajı’ndan Karaburun dolmuşları kalkıyor. Yaz aylarında sıklaşan seferler kış döneminde saatte bire düşüyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin toplu ulaşım firması (otobüs) ESHOT otobüsleri ile de ilçeye ulaşmak mümkün. 761 numaralı Karaburun-Urla otobüsü Mordoğan üzerinden ilçe merkezine geliyor. Urla’ya ulaşmak için ise 984 numaralı Urla-Fahrettin Altay otobüsünü kullanmak gerekiyor.

Yaz aylarında Foça-Mordoğan-Karaburun arasında vapur seferleri de düzenleniyor. Kara yoluyla birbirine çok uzak olan bu iki ilçe için vapur seferleri hayat kurtarıcı.

İzmir’in gözlerden uzak ilçesi Karaburun, doğallığın peşinden gidenlerin en güzel kaçış rotalarından biri.

Kaynak: https://kesfetsek.com/karaburun-gezilecek-yerler/