Berlin’de adıyla anılan müzede yılda 1 milyon 500 bin ziyaretçiyi ağırlayan Bergama eserleri, ait olduğu topraklarda henüz değeri kadar ilgi görmese de ağırlıklı olarak yabancı turistlerin ziyaretiyle insanlığa geçmişten anları yaşatıyor.

İzmir’in yüzölçümü olarak en büyük ilçelerinden biri olan ve Bakırçay Havzası’nın merkezi konumundaki Bergama’da tarih meraklılarının ilgi göstereceği çok sayıda eser yer alıyor…

1. Bergama’ya nasıl gidilir?

Bergama, İzmir’e 106 Balıkesir’e 110, İstanbul’a 499, Ankara’ya 659 kilometre mesafede bulunuyor. En yakın havalimanı İzmir Adnan Menderes Havalimanı iken, Bergama’ya İzmir’den ve Türkiye’nin belli başlı merkezlerinden otobüsle ulaşmak mümkün.

2. Bergama Kızılavlu (Bazilika)

Yerlilerin kırmızı tuğladan yapıldığı ve önünde geniş bir avlusu olduğu için Kızılavlu olarak adlandırdığı Bergama Bazilikası, Mısır Tanrıları Tapınağı olarak da anılıyor.

Milattan sonra 2.yüzyılda Roma İmparatoru Hadrianus tarafından yaptırılan bazilika Mısır tanrısı Serapis’e adanmış. Yapıldığı dönemde Serapis Tapınağı olarak da isimlendirilen yapı gelecekten haber almak isteyen Romalılara hizmet veriyormuş.

Bazilika ağırlıklı olarak yabancı turistler tarafından ziyaret ediliyor

Restorasyon çalışmaları halen devam eden Kızılavlu Bergama ilçe merkezinde bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı denetimindeki örenyerinde Müze Kart geçerli.

3. Akropol

M.Ö 334’de Büyük İskender’in Persleri bölgede yapılan bir savaşta yenilgiye uğratmasıyla beraber Bergama ve yakın çevresi Büyük İskender egemenliğinde yeni bir kültür çağının etkisi altına girmiş. M.Ö 300 ile M.Ö 30 yılları arasında yaşanan bu üstün kültür çağı yakınlarda verilen onca harika eserle birlikte “Helenistik Medeniyet” olarak anılmış.

Büyük İskender’in ölümünden sonra M.Ö 301 yılından itibaren eski bir Makedonyalı general olan Lysimakhos, Bergama’nın da içinde bulunduğu Mysia Bölgesi’nde hükümdarlığını ilan etmiş. Büyük Bergama Krallığı adı verilen bu medeniyetin başkenti Bergama kenti, kentin de merkezi Akropol Tepesi olmuş.

Bergama Krallığı Dönemi’nde Bergama kralları, savaştıkları düşmanlarına karşı, güçlü bir askeri güce sahip olan Romalılarla müttefiklik yolunu seçmişler ve askeri alanda büyük başarılara imza atmışlar. Krallık Dönemi’nde Bergama’da ve özellikle Akropol’de birçok yapı inşa edilmiş, Bergama; mimarlık, heykeltıraşlık, resim sanatları ve tıp alanlarında Asya’nın en ünlü kenti olmuş.

4. Dünyanın en büyük kütüphanesi

Dönemin en büyük kütüphanesi olan Kraliyet Kütüphanesi. II. Eumenes (MÖ 197– MÖ 159 yılları arasında hüküm sürdü) tarafından inşa edilen kütüphane Athena Kutsal Alanı’nın hemen bitişiğinde, 200 bin tomar kitaptan oluşmaktaymış. Mısırlıların ihracını yasakladıkları papirüs kağıdı olmayınca, Bergamalılar kitapların yazılabilmesi için “parşömen” adı verilen yeni bir kağıt imal etmişler. “M.Ö 41-40’da Doğu’nun Romalı hakimi Antonius’un Pergamon Kütüphanesi’ni, keyfi bir davranışla, Kraliçe Kleopatra’ya hediye etmiş. Böylece güzelim kütüphane Bergama’dan uçmuş, gitmiş.

5. Parşömen

M.Ö II. yüzyıldan itibaren Antik dünyadaki en büyük iki kütüphane olan İskenderiye ve Bergama Akropol kütüphaneleri arasında bir tür zenginlik savaşı ile rekabet başladı. Bergama Akropol Kütüphanesi kitap sayısını iki yüz bine çıkarıp İskenderiye Kütüphanesi’ni geride bıraktı.

Yine o dönemlerde Atina’da yaşayan ünlü koleksiyoner Neleus kendi arşivindeki ünlü kitaplarını açık arttırma ile satışa çıkardı. Bu açık arttırmaya İskenderiye ve Bergama Kütüphanelerinin yetkilileri de katıldı. Bergama Kütüphane Yetkilisi kitapların ağırlığı kadar altın ödeyerek kitapları satın aldı.

Bu yüklü satış Mısır ve Anadolu’da büyük ses getirdi. Mısır Krallığı bu rekabetten aldığı ağır yara sonucunda kendileri için büyük gelir kaynağı olan Papirüs ihracatını yasaklayarak İskenderiye Kütüphane Yetkilisini görevden aldı. Bergama Krallığı ise yeni kitapların yazımı için en önemli madde olan Papirüs’un yokluğunda zor duruma düştü çaresizce.

Yaşanan bu krizle beraber Bergama Kralı II. Eumenes Papirüs’e alternatif bir yazı maddesi bulanı ödüllendireceğini açıkladı. Çok geçmeden Sardesli sanatçı Krates, krala dişi buzağı derisinden özel biçimde hazırlanmış, üzerine yazılabilir bir örnek getirdi. İstenilen kullanışa elverişli görülen bu kağıtlar daha sonraları bilim dünyasının yolunu ışıtacak olan Parşömen adını aldı. Krates’in yardımcısı olan İrodikos ise derileri ince bölümlere ayırarak daha kullanışlı bir hale getirdi. Bu kağıda da Charta Pergamena yani Bergama Kağıdı adı verildi.

6. Dünyanın en dik antik tiyatrosu

Akropol‘deki antik tiyatro 10 bin kişilik kapasitesi ve Antik ve Helenistik çağın en dik tiyatrosu olması ile ünlü.

7. Asklepion

MÖ 4.yüzyılda yapılan Asklepion Sağlık Merkezi tam dokuz yüzyıl boyunca kullanılmış. Romalılar döneminde yaptırılan ve Asklepion ile kent merkezi arasındaki geçişi sağlayan yolun girişinde “Ölüler Giremez” yazısı asılıymış. Hamileler ve ölüme yakın olan hastaların girmesinin yasak olduğu kente şifa bulmak için hastalar gelirlermiş.

Dünyada sus sesiyle psikolojik ve telkin yoluyla psikoterapiye ilişkin tedavi yöntemlerinin denendiği ilk merkez olan Asklepion Hellenistik Dönem’den kalma üç küçük tapınak ile uyku odaları, Kutsal Kuyu ve havuzlar bulunuyor. Bu yapılardan tiyatro ve kuyu dışındakileri birebir görebilmek mümkün değil. Kutsal kuyudan çıkarılan su ile göz, göğüs, astım ve ayak hastalıkları ile suyu içenlerin bin bir derdine şifa bulduğu dilden dile söylenerek günümüze dek ulaşmış.

8. Yılanlı sütun

Bronz Çağı’na kadar giden eski bir alan üzerinde kurulan sağlık merkezi dünyada telkin yoluyla, sus sesiyle ve psikoterapi yöntemiyle hasta tedavisi yapılan ilk merkez olma unvanını taşıyor. Aynı zamanda tıp simgesi olan birbiri içerisine geçmiş iki yılan Bergama’da bulunmuş.

Efsaneye göre, derdine deva aramak için Asklepion’a gelen bir hasta, karşısında iki yılanın zehirlerini bir taş oyuğunun içine boşalttığını görür. Çok ağrısı olan hasta, zehri içerek iyileşir. Tıp biliminin simgesi olan yılanlı sütun böylece ortaya çıkar.

9. UNESCO Dünya Mirası Listesi

Uzun uğraşlar sonucunda Bergama 22 Haziran 2014 tarihinde Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen toplantının ardından UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girdi. Türkiye’nin, 2011’de geçici listeye kabul edilen adayı Bergama, “Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı” dosyasıyla asıl listeye girdi. Bergama UNESCO Dünya Mirası’na giren 999. miras olarak kayıtlarda yer alıyor.

10. Yakın dönem eserleri

Akropol, Asklepion, Bazilika ve Allianoi gibi Antik Çağ eserlerinin yanı sıra Ulu Cami, Taş Han, Çukur Han, Küplü Hamam, Kurşunlu Cami gibi görece daha yakın dönem eserleri de gezginlerin keşfini bekliyor…